Giovanni Chifelio Home page

Griselda.

            Mi i veui conteve na stòria, ca sarà, a volei dì poc, almeno 'd quarta man. Già mi më figuro che i pì a diran:
       «Che sens a l'ha contè na storia d'aoti? Contne magari una neuva!»
       La còsa dròla a l'è che la storia che veui conteve mi, a l'è na storia 'd noste part, ma gnun ëd coi ca l'an contala, l'han contala 'n nosta lenga piemonteisa.
       Quasi 'd sicur che, quandi 'ncomenso a contela, queichedun a dirà ca la sa già. Ma a la sa nen ën nosta lenga, përché 'l prim ca a l'ha scrivula, ën tal Gioan Bocass, a l'ha scrivula 'n toscan, dato che chiel a i era 'd Certaldo, ën pais ca l'è 'n mes a Firense e Siena, ën t'la val ëd l'Elsa.
      Peui Petrarc a l'ha tradota 'n latin. A la fin, Chaucher, ën inglèis, a l'è vënuit da noste part, a l'ha conussù Petrarc, e a l'ha pensà bin dë scrivila 'n soa lenga, e d'ënfilela 'n t'le "Conte 'd Canterbury". Mi i veui fela tornè andarè, a nosta cà, costa storia.
       Mi i son quasi sicur che voiauti i l'eve già capì 'd cosa parlo: a l'è la decima neuva 'd la decima giornà dël "Decameron" ëd Bocass. La storia 'd Griselda e dël marcheìs Gualtiero 'd Salusse.
      A l'è, prope per dila tuta, na storia 'n po' vergognosa, përché nost marcheìs Gualtiero a i fa pà tant na bela figura, ën vëdand lon ca i fà passè a Griselda...

      «Ën t'la part ëd tramontan-a 'd noste montagne a së leva 'l "Monviso", na montagna tant aota, che sovens soa ponta a va dzora 'd le nivole.»
      Parèj a 'ncamin-a Ceco Petrarc, «giontand-je dël so», come a i scriv ën t'na litra a Bocass, sicur che l'aot a sarà content, përché chiel a l'è «ël poeta cint ëd lauro».
       A së vëdd che 'n coi temp là, copiesse un con l'aot a l'era na roba bela, nen come adess che a të fan causa 'n tribunal!
      A part ëd son, anche mi còpio Chaucher, che a l'ha còpià da Petrarc, ch'a soa vota a l'ha copià da Gioan Bocass, anche se mi i son nen «ël poeta cint ëd lauro», anche përché l'erbo che i l'avìa 'n t'la cort, i l'hai taja-lo a rèìs, përché a i era vënuit trop gròss. Mi i l'hai fin-a sentu dì ch'a l'è velenoss, aot che butelo 'n t'la pitanssa! E 'dcò mi a më smija 'd podei-je giontè queicòss dël mè.
       «A l'è na montagna famosa» a continua Petrarca 'n soa tradussion ën latin, «tant famosa për la sorgiss dël Po, prima 'n cit rì, a së 'ncamina a levant, a fa 'n grand saot, gonfiand-se subit, për straordinari apport d'affluent, ch'a l'è stait definì, gnente meno che da Virgilio, nen mach un dij fium pì gross, ma gnente meno che 'l "Re dij fium".
       A l'è nen poch tut sossi! A l'è prope la rasun ch'a l'ha possame a scrive la storia 'd Griselda.
      A l'è gnanca tant për la storia 'd la tëmma'd Griselda për so spos e për tut lon che chiel a l'ha fa-je passè, ma pitòst për coi post che mi i l'hai l'onor ëd conosse bin, përché mi i giro sovens. Pòst beij, ëndova a l'è bel vivi, e sarija magare bel mòiri -tocoma fèr, ël pì tard possibil-, prope con ël Monviso 'n t'ij euj.
      Peuj, venta dilo, che su col «Re dij fium (...) ca taja 'n mès la Liguria, con soa corent impetoasa; peuj, dividend l'Emilia e la Romagna e 'l Veneto, a cala fin-a a l'Adriatic, con tanti e largh sboch», mi i son stait tante vote a pëschè, prima con me paroto, peuij sensa 'd chiel pòvr'om, da Vilafranca, Carignan, La Logia, Moncalè, e peuj giù, fin-a a ij sboch.
       «Ma costi pòst ërcordà prima» a continoa Petrarc, «che con soa bela pian-a, con colin-e 'n mès, contornà 'd montagne, a l'è pien-a 'd sol e risola, a pijo 'l nom dai pè 'd le montagne ca la sovrasto». Nost Piemont!
      «A l'ha 'd sità e 'd piasse-fort ëd tut rispèt. Tra ij aote, a le faude dël Monviso, la contrà 'd Salusse, pien-a 'd borgà e 'd casteij, guernà da 'd nobij marcheìs, un dij quaij, ël prim e 'l pì grand ëd tuti, coma a veul la tradission, ën tal Gualtiero: ën t'le soe man a ij ero le famije e tute le tère, fin-a là 'n ponta, ëndova a nass ël Po.»

      Adess mi i veui finila con tute coste citassion da Petrarc, passand a travaijè a brass, coma mi i l'avìa dìt prima, "podei-je giontè queicòss dël mè.". Scusème, se sarai pa fedel a la storia 'd tuti costi grand scritor, ma mi i veui contevla a mia manera.
      Disandla tuta, costa facenda 'd'un ch'a la scrit ën toscan, l'aot a l'ha troadota 'n latin, n'aot ën ingleìs, peuj queichedun[1] a l'ha trodota dal latin ën italian d'adess e mi secund costa ultima(?!) tradussion la viro 'n peiemonteis: poduma spetesse che a la fin, la mia storia, a sia fedel a la prima, travèrs tute le man che a l'è passà?
    Mi i deuvu 'ncora dì che, na storia vërgognosa come costa sì, ch'a 'm fa l'istess efett ëd la Madama Butterfly[2] ëd Giaco Puccini, n'aota storia ch'a l'è mai piasume, ma ch'a l'ha na musica ch'a ven giù drita dal Paradìs, a më fa mal al cheur, përché mi i soporto nèn quande queichedun a së profita 'd so prossim, butandlo sota e fasandije dël mal. Ma coma a piass scotè la musica 'd Puccini che a l'è, a mia modest pënsè, un dij pì grand maestr, pareij a më piass conteve costa storia 'd tuti coi grand scritor là, ën t'la mia lenga, cercand ëd fè passè l'ideia che noi vuroma nen lasesse taijè la lenga!

...in ri-costruzione dal manoscritto. Il file originale è andato perso chissà dove...